Complex PTSD - czym jest?
Trauma złożona, znana jako Complex PTSD lub cPTSD, to zbiór objawów, które występują po przeżyciu nieuniknionych, traumatycznych wydarzeń życiowych, zwłaszcza tych o przerażającym lub zagrażającym charakterze, które gromadzą i powtarzają się w dłuższym okresie czasu. Takie zdarzenia często mają charakter interpersonalny i nierzadko związane są z opresyjnymi rodzicami, opiekunami lub innymi dorosłymi autorytetami we wczesnym życiu. Obejmują one doświadczenia przemocy fizycznej oraz psychicznej, chroniczne zaniedbanie emocjonalne oraz powtarzające się nadużycia o charakterze seksualnym. Osoby dotknięte złożonym PTSD mogą mieć trudności z kontrolą gniewu, podejmować zachowania prowadzące do autodestrukcji, cierpieć z powodu niskiego poczucia własnej wartości, mieć trudności w zaufaniu innym lub nawiązaniu intymnych relacji, a także nadmiarowo odczuwać winę, beznadziejność, bezwartościowość lub rozpacz. Każdy z tych objawów lub ich kombinacja może powodować utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu.
PTSD vs cPTSD
Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wyniknąć z przeżycia intensywnie niepokojących, zagrażających życiu lub zdrowiu zdarzeń, takich jak: atak fizyczny, napaść seksualna, wypadek samochodowy, bycie świadkiem czyjejś śmierci lub przetrwanie katastrofy naturalnej. Complex PTSD odnosi się do serii powtarzających się lub długotrwałych traumatycznych wydarzeń, a także przewlekłych incydentów krzywdzących i szkodliwych, mogących trwać miesiące lub nawet lata, szczególnie w okresie dzieciństwa.
Osoby cierpiący na cPTSD z reguły mają większe trudności w obszarze intrapersonalnym: obniżona samoocena, zaburzenia nastroju, odczuwanie chronicznego wstydu i poczucia “odmienności” względem innych. Ponadto, często doświadczają trudności w obszarze interpersonalnym mając burzliwe, chaotyczne i niestabilne relacje intymne. U osób z cPTSD często obserwuje się współwystępujące zaburzenia emocjonalne — na przykład mogą mieć skłonności do niekontrolowanych wybuchów gniewu i agresji. Ponadto, osoby te są skłonne do podejmowania impulsywnych, ryzykownych lub samodestrukcyjnych zachowań.
Trauma złożona - najczęstsze objawy
Zgodnie z klasyfikacją ICD, Complex PTSD może występować, gdy osoba przez co najmniej kilka tygodni doświadcza trudności we wszystkich trzech głównych obszarach:
Ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia poprzez intensywne, inwazyjne wspomnienia, flashbacki, lub nawracające koszmary senne lub koszmary, którym towarzyszą uczucia przytłoczenia lub przerażenia, wywołujące silne reakcje fizyczne.
Unikanie sytuacji, miejsc lub osób, które mogą przypominać o traumatycznym wydarzeniu, w tym unikanie rozmów na ten temat, starań o unikanie myślenia o wydarzeniu, czy próby zmiany otoczenia, na przykład przez przeprowadzkę lub zmianę pracy.
Wzmożone poczucie zagrożenia, prowadzące do nadmiernego czujności lub łatwego przerażenia. Osoba ze złożonym PTSD może ciągle czuć się zagrożona i obawiać się, że osoby jej bliskie również są zagrożone.
Poza tymi podstawowymi objawami PTSD, osoba ze złożonym PTSD może wykazywać silną reaktywność na drobne stresory, przejawiać agresywne wybuchy gniewu i agresji lub angażować się w ryzykowne, autodestrukcyjne zachowania. W niektórych przypadkach, osoba ze złożonym PTSD może doświadczać emocjonalnego odrętwienia, niezdolności do doświadczania przyjemności lub innych pozytywnych emocji. Może też uważać się za osobę wadliwą lub bezwartościową oraz doświadczać głębokiego i chronicznego wstydu lub poczucia winy.
Trauma dziecięca - czy każdy kto jej doświadczył rozwinie Complex PTSD?
Nie każda osoba, która przechodziła przez traumatyczne doświadczenia w okresie dzieciństwa, będzie wykazywała te same objawy jako ich konsekwencje. Po traumie, większość osób doświadcza ostrych reakcji stresowych, ale u niektórych mogą ustąpić w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Ryzyko wystąpienia złożonego PTSD może być większe w przypadku obecności innych czynników niesprzyjających, takich jak: inne współwystępujące zaburzenia/choroby psychiczne, brak wsparcia społecznego lub emocjonalnego, doświadczenia traumy w rodzinie pochodzenia lub przewlekłe dolegliwości fizyczne.
Jak trauma złożone wpływa na bliskie relacje?
Osoby z Complex PTSD mogą unikać interakcji społecznych lub napotykać trudności w budowaniu bliskich więzi. Mogą wykazywać trudności w zaufaniu oraz w budowaniu bliskości w związku romantycznym czy autentyczności w przyjaźni. Jeśli jako dziecko doświadczyły przemocy lub innych form zdrady ze strony bliskich członków rodziny (lub innych dorosłych opiekunów), w dorosłości mogą być szczególnie nieufne wobec prób zbliżenia się do nich przez innych. Nadmierna czujność, lęk przed opuszczeniem, obawy przed okazaniem wrażliwości czy “odsłonięciem się” może uniemożliwiać bliższe relacje z innymi ludźmi.
Jak leczyć Complex PTSD?
Najbardziej polecaną metodą terapeutyczną dla osób z złożonym PTSD jest terapia poznawczo-behawioralna, szczególnie ta skoncentrowana na schematach oraz terapia EMDR. Podczas sesji terapeutycznych, terapeuta uczy klienta jak identyfikować myśli i wzorce myślenia, które utrzymują go w pułapce traumatycznych przeżyć, a następnie wspólnie pracują nad zastępowaniem ich bardziej pozytywnymi i produktywnymi myślami. Dodatkowo, uczą się szybkiego rozpoznawania objawów i opracowywania skutecznych strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Stopniowo, klient i terapeuta podejmują się konfrontacji z trudnymi wspomnieniami, zamiast ich unikania, wykorzystując do tego terapię ekspozycyjną.
W pracy nad schematami szczególną uwagę poświęca się chronicznie frustrowanym potrzebom emocjonalnym w przeszłości, co w konsekwencji leży u podstawy nieadaptacyjnych reakcji i strategii w dorosłości. Praca wyobrażeniowa z “wewnętrznym dzieckiem” to jedna z technik terapeutycznych ukierunkowanych na uelastycznienie naszych schematów myślowych i wypracowanie zdrowych i emocjonalnie dojrzałych sposobów reagowania.
Autor: Jakub Cygan